یک هیئت خانگی در تبریز ؛ احیای فرهنگ عاشورا زیر سقف خانه‌های بندگی

خانه همان خانه است و همسایه‌ها همان همسایه‌هایی که هر روز می‌بینیم، لبخند می‌زنیم، سلام و احوال‌‍پرسی کرده و همدیگر را به خدا می‌سپاریم.

ولی وقتی پرچم عزای حسین( ع) بر سر در آن خانه نصب می‌شود دیگر همان خانه نیست، آنجا تکیه حسین ( ع) است و همسایه‌ها می‌شوند عزاداران حسین(ع). خانه‌ای که با پرچم‌های عزا سیاهپوش شده می‌شود روضه سیدالشهداء.

مثل غذای هیات که عطر و طعمش با همه غذاهای عالم فرق دارد، تفاوت عطر و طعم چای روضه هم با تمام چایی‌های که خورده‌ایم از زمین تا آسمان است و چه آرامشی دارد خانه‌ای که صدای روضه حسین( ع) به گوش می‌رسد.

می‌توانیم کربلا را با روضه خانگی به خانه‌هایمان بیاوریم، کم کم نیستند خانه‌های باصفایی که صفای وجودشان از کرم و عنایت حسین( ع) است.

 برای برگزاری روضه فقط دل شکسته، چشم اشکبار و اخلاص نیاز است. وقتی با دل شکسته و از ته دل حسین( ع) را صدا می‌زنیم خودش خریدار اشک چشم‌هایمان است.

روضه‌های خانگی بی‌ریا و مخلصانه هستند، دست دلمان را می‌گیرند و می‌برند به آن قدیم‌ترها، به روزهایی که یک سال منتظر می‌شدیم تا محرم بیاید و همراه مادرمان به مجلسه روضه و مرثیه برویم، آنجا که داغ دل زینب( س) با سوز و گداز زمزمه می شد و خبری از هیات های بزرگ نبود.

دلم عجیب برای چای روضه و مرثیه حضرت سیدالشهداء تنگ شده است. چه خوش ساعتی که با نام او سپری کنیم و چایی خور روضه‌اش باشیم.

فرش قرمز برای عزاداران حسین(ع)

 به دعوت دوستم به مجلس روضه حسین( ع) می‌روم، مجلسی که برای مهمانانش فرش قرمز پهن کرده‌اند. کفش‌های عزاداران حسین(ع) جلوی در ورودی خانه مرتب جفت شده. وارد خانه شده و در دل می‌گویم سلام بر تو ای غم محزون بی‌انتها، سلام بر تو ای ذبح عظیم و سلام بر تو ای دلداده خدا.

در مجلس روضه حسین( ع) باید به رسم ادب دو زانو نشست، در این روضه‌ها حضرت زهرا(س) میزبان عزاداران دردانه‌اش است و صاحبخانه‌ها که سال‌ها میراث دار روضه‌ها از نسلی به نسل دیگر  هستند بر آستان اهل بیت توسل زده و به ایشان تسلیت و تعزیت می‌گویند.

تعدادی از خانم‌ها دور تا دور خانه و  چند نفری هم در ردیف‌های جلو نشسته‌اند. پرچم‌های عزای یا حسین، یا ابوالفضل  بر روی پرده‌های سفید نصب شده است.

دختر جوانی برایم چای می‌آورد، خانم به روضه حسین( ع) خوش آمدید. ممنونم خدا قبول کند.  یکی از خانم‌ها زیارت عاشورا می‌خواند و بقیه با او همراهی می‌کنند. بعد از پایان زیارت عاشورا آن خانم در مورد خصایص و ویژگی‌های منحصر به فرد حضرت امام حسین( ع) صحبت می‌کند.

 در خانه دق الباب می‌شود و آقای روحانی با یا الله گفتن وارد خانه شده و در صندلی که برایش گذاشته‌اند می‌نشیند.  آقای روحانی صحبت‌هایش را با نثار سلام و صلوات به روح پاک امام حسین ( ع) و یاران با وفایش آغاز می‌کند. اَلسَّلامُ عَلَی الْحُسَیْن وَ عَلی عَلَیِ بْن الْحُسَین وَ عَلی اَوْلادِ الْحْسَیْن وَ عَلی اَصحابِ الْحُسَین.

او هدف قیام امام حسین(ع) را توضیح می‌دهد و در ادامه ذکر مصیبت کرده و روضه‌خوانی می‌کند.

روضه‌های خانگی حسینی با آن سوز و گدازش دل را می‌برد به خیمه های سوزان کربلا. دل‌ها پر می‌کشد به سرزمین نینوا که سجاده  امام حسین(ع) است و سر حسین(ع) با ۷۲ یار مظلومش بر سر نیزه می‌رود، در صحرای نینوا بال ملائک می‌سوزد و کائنات در سوگ خورشید به ماتم نشسته است.

طنین صدای دادخواهی حسین( ع) که بهانه آفرینش است  در تمام جهان به گوش وجدان‌های بیدار می‌رسد. هنوز روضه روحانی اول تمام نشده که روحانی دوم نیز از راه می‌رسد در اتاق کناری می‌نشیند تا چای روضه را نوش جان کند. 

بعد از ذکر مصیبت و روضه خوانی حاج آقا دست به دعا بلند می‌کند خدایا به حرمت و عظمت امام حسین ( ع) عاقبت همه ما را ختم به خیر کن و عزاداری‌هایمان را قبول بفرما. آمین یا رب العالمین.

حاج آقا  روضه‌اش را با گفتن صلی الله علیک یا ابا عبدالله به پایان می‌رساند.  

حالا هر دو روحانی در اتاق کناری چای می‌نوشند. یکی از آنها خداحافظی کرده و دیگری  منبرش را شروع می‌کند.  او در صحبت‌هایش  به اهمیت رعایت احکام الهی اشاره می‌کند و در ادامه امر به معروف و نهی از منکر را یکی از احکام الهی نام می‌برد و سپس به ذکر مصیبت پرداخته و روضه خود را با آه و سوز عجیبی شروع می‌کند. دل‌ها را روانه کربلا کرده و ذکر حسین(ع) حسین (ع) در فضا می‌پیچد. روضه آب، مشک و تیر خواندن روضه ابوالفصل پای ثابت روضه و مرثیه خانگی است. آقای روحانی روضه مشک، آب و تیر می‌خواند

” بو مشکه دیین اوخ منی مایوس ایلدی چوخ

ای کاش دییدی گوزیمه مشکه دین اوخ”

در فراز دیگری می خواند

“ای شمع حرمخانه قربانون اولوم عبّاس ، جان لار سنه پروانه قربانون اولوم عباس”.

نام حسین (ع) برکت است

اشک، ماتم، حزن و اندوه پایان ندارد، خانم‌ها زیر چادرهایشان بر ماتم امام حسین علیه السلام گریه می‌سرایند و با ناله‌های جگرسوز زینب( س) وا مصیبتا  زمزمه می‌کنند.

حاج اقا نوحه و روضه را با فرازی از زیارت عاشورا به پایان می رساند” السَّلامُ عَلَیْکَ یا اَبا عَبْدِ اللّهِ، وَ عَلَى الْاَرْواحِ الَّتى حَلَّتْ بِفِنائِکَ، عَلَیْکَ مِنّى سَلامُ اللّهِ اَبَدًا ما بَقیتُ وَ بَقِىَ اللَّیْلُ وَ النَّهارُ، وَ لا جَعَلَهُ اللّهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنّى لِزِیارَتِکُمْ.”

بعد از تمام شدن روضه پسر نوجوانی به اسم  محمد هادی در صندلی حاج آقا نشسته و شعر می‌خواند:

منم اون حسرتیه حرم ندیده توی زندگیش به غیر غم ندیده

همونی که خیلی وقته کربلا هیچ دیگه خواب کربلا رو هم ندیده

چشمامو میبندم میگریم میخندم تنهایی شیدایی حرفای رویایی

خیلی ها بودن تو این خیمه که مردن ولی دیگه اسمشون رو نیاوردن

بعضیام رسول ترک تازه میفهمی وقتی صد سال بعد مرگ اسمتو بردن

بعد از مرگ گریونم قبرم نیست سامونم ای جونم میدونم کربلا مهمونم.

محمد هادی بعد از اینکه شعرش را خواند جایگاه و میکروفن  را به نوجوان دیگری به اسم محمد حسن می دهد  و او سه بار  ایه شریفه”  امن یجیب المضطر اذا دعاه و یکشف السوء” آیه ۶۲ سوره نمل را می‌خواند.

سینی چای روضه توسط یک خانم جوان در بین بانوان عزادار گردانده می‌شود و در ادامه نان اهری به نیت احسان امام حسین ( ع)  توزیع می‌گردد.

در پایان روضه حمد و سوره‌ای نثار اموات و درگذشتگان شده و عزاداران حسینی ضمن تشکر از بانی جلسه کم کم  خداحافظی می‌کنند.

حالا مجلس خودمانی شده است، من هستم و بانیان جلسه، دوست دارم بدانم این مجلس روضه و مرثیه حضرت سیدالشهداء چند سال است برگزار می‌شود.

خواهرها به همدیگر نگاه می‌کنند، خانم ناهید عیوض‌زاده یکی از آن چهار خواهر راوی  روایت مرثیه حسینی می‌شود.

پدر بزرگ‌ها بنیانگدار روضه خانگی حسینی

خب خانم عیوض زاده بسم الله بفرمایید این مرثیه و روضه خانگی حسینی از کی و چطور آغاز شد؟ او با دست به عکس روی دیوار اشاره می‌کند، آن عکس را می‌بینی، عکس وسطی پدرم است و آن دو عکس دیگر پدر بزرگ مادری و پدر بزرگ پدری هستند.

هر کدام از پدر بزرگ‌هایم در منزل خود مرثیه امام حسین ( ع) برگزار کرده و فرزندان خود را با مکتب اهل بیت(ع) و حضرت سیدالشهدا و واقعه عاشورا  آشنا می‌کردند. آن طور که بزرگ‌ترها تعریف کرده‌اند آنها از خیلی سال‌ها پیش عزای حسینی را برپا می‌کردند.

پدرم ( حاج صمد عیوض زاده )  و مادرم ( حاجیه ربابه حسنی )  در سال ۱۳۳۷ با هم ازدواج می‌کنند و چون در خانه پدری با مفهوم روضه آشنا بودند دو، سه سال بعد از ازدواج و مستقل شدن تصمیم می‌گیرند در خانه خودشان روضه خانگی برگزار کنند.

با این حساب اگر شروع مرثیه خانگی را سه سال بعد از ازدواج در نظر بگیریم می‌شود سال ۱۳۴۰ و اکنون ۶۲ سال است که چراغ این روضه خانگی روشن شده است.

بعد ما بچه‌ها به دنیا می‌آییم و مادر با وجودی که صاحب پنج فرزند می‌شود باز هم مرثیه را ادامه می‌دهد. قبلا در محله دیگری بودیم و روضه آنجا برپا می‌شد ما ۴۰ سال است که در این محله هستیم و هر سال مرثیه را برگزار می‌کنیم. وقتی از یک خانه  صدای مرثیه حسین( ع) می‌آید  انگار آن خانه نورانی می‌شود، برکت می‌یابد و چای مرثیه می‌شود تبرک و انسان به خودش می‌بالد. 

مرثیه امام حسین( ع) از اول محرم تا روز دوازدهم  برپا می‌شود.

ما چهار تا خواهر و یک برادر هنگام برگزاری مرثیه کمک دست مادر بودیم. برادرم در خریدهای مربوط کمک می‌کرد. یک خواهرم مسوول دم کردن چای و ریختن آن بود. خواهر دیگرم چای مرثیه را توزیع می‌کرد، یکی هم کفش عزاداران را جفت می‌کرد. خلاصه اینکه ما چهار تا خواهر تدارکات و پذیرایی را انجام می‌دادیم.

الان هم که ما ازدواج کردیم بچه‌های جوان و نوجوان ما این کارها را انجام می‌دهند.

خانم عیوض‌زاده وقتی می‌خواهد از حال و هوای مادر مرحومش در روزهای برپایی مرثیه تعریف کند دلتنگ آن روزها شده و ادامه می‌دهد: دلم برای مادرم تنگ شده، مادرم از سوز دل برای امام حسین( ع) گریه می‌کرد و در ایام عزاداری خیلی متاثر بود. 

از همان جوانی برای ماه محرم و صفر که ماه عزای اهل بیت(ع) است خیلی احترام قائل بود، در این دو ماه اصلا طلا و جواهر و زیورآلات استفاده نمی‌کرد و می‌گفت وقتی عزاداریم در ایام عزاداری سیدالشهداء استفاده از زیورآلات خوب نیست.

صبح سیره سی

پدرم هم عاشق اهل بیت(ع) بود و “صبح سیره سی” برگزار می‌کرد، علاوه بر مرثیه خانگی هیات چرنداب هم به خانه ما می‌آمد. پدر برای صبحانه نان وپنیر یا عسل و سرشیر آماده می‌کرد. بعد از چند سال چون اعضای هیات زیاد بود و در خانه جا تنگ می شد پدر تصمیم گرفت هیات را در امام زاده سیده حلیمه خاتون برگزار کند که مشکل کوچک بودن جا و مکان نداشته باشد.

ما با این عقیده‌ها در مکتب اهل بیت(ع) بزرگ شدیم.

مادرم در مرداد سال ۱۳۹۸ و پدرم در مرداد سال ۱۳۹۹ به رحمت خدا رفتند. پنجم ماه محرم چهلم مادرم بود. آن سال در مرثیه برای مادرم ختم قرآن کردیم و یادش همیشه با ما است.

قطع کردن مرثیه سیدالشهدا باعث خسران است

آیا در ایام همه گیری کرونا مرثیه تعطیل شده بود؟ نه تعطیل نبود، در ایام کرونا به علت جلوگیری از بیماری کرونا در سال ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ مرثیه را  فقط به صورت خانوادگی برگزار کردیم. اعضای خانواده خودمان با فاصله می‌نشستیم تا خدای نکرده مشکلی پیش نیاید. ما معتقدیم قطع کردن مرثیه حضرت سیدالشهداء باعث خسران است. برگزاری مرثیه و روضه خانگی جلب عنایت، رحمت و رضایت خدا و عشق امام حسین(ع) است.

 روضه ۲۰ سال اول بعد از ظهر برگزار می شد بعد صبح برگزار می‌شد و از سال ۱۴۰۱ و پایان کرونا بعد از ظهر برگزار می‌شود. مادرم حدود ۱۰ روز مانده به ماه محرم و آغاز مرثیه تدارک می‌دید، دو سطل بزرگ قند و چند بسته چای و دستمال کاغذی تهیه می‌کرد و برای شروع مرثیه روز شماری می‌کرد. حال دلش خوب می‌شد.

هر روز کوچه را آب و جارو می‌کرد برای آمدن عزاداران حسین( ع) انگار عید نوروز است.
   
مادرم می گفت مرثیه حضرت سیدالشهداء ساعت خاصی ندارد از ساعت دو نیم ظهر در خانه به روی عزاداران حسینی باز بود تا ساعت هشت شب و چهار نفر از روحانیون م‌ آمدند و بعد از صحبت کردن در مورد احکام دین و اهل بیت روضه حضرت امام حسین ( ع) را می‌خواندند.

الان هم به همان روال است از بعد از ظهر حدود ساعت چهار عصر مرثیه با خواندن زیارت عاشورا، دعای روز و ذکر احکام، خواندن حدیث کساء شروع می‌شود و سه نفر حاج آقای روحانی به فاصله نیم ساعت از همدیگر می آیند و ذکر مصیبت حسین( ع) می‌گویند. 

نور امام حسین(ع) نور خداوند است

خانم عیوض‌زاده این روزها که بعضی از افراد منحرف و اغتشاشگران و براندازان پویش‌های تحریم محرم و لباس مشکی راه‌اندازی می‌کنند فکر می‌کنید می‌توان نور و عظمت حسین( ع) را خاموش کرد؟  او در حالی که سرش را به نشانه تاسف و ناراحتی تکان می‌دهد، می‌گوید: جواب چنین پویش‌های سخیف و بی‌مفهومی را خداوند در آیه ۳۲ سوره توبه و آیه هشت سوره صف پاسخ داده است. خداوند می فرماید” می‌خواهند نور خدا را با فوت دهانشان خاموش کنند، خداوند تمام کننده نور خودش است، نورش را جهانی خواهد کرد هرچند که کافران بدشان بیاید”.

 محبت اهل بیت(ع) در دلمان است و نور امام حسین(ع) نور خداوند است و خداوند نور آسمان ها و زمین است. آنها در خسران هستند بر طبل باطل می کوبند. امام حسین ( ع) کشتی نجات و چراغ هدایت است. به این افراد باید گفت خشمگین باشید و از خشمتان بمیرید.

منبع و نویسنده :‌ خبرگزاری فارس- تبریز، معصومه درخشان